Διέξοδος: Αφετηρίες Μνήμης

Ρεπορταζ

Μεσσήνη Σοφία

Μία πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση βιβλίου, διοργανώθηκε το περασμένο Σάββατο 30 Μαΐου, στο κέντρο λόγου και τέχνης «Διέξοδος». Ένα βιβλίο με τίτλο «Αφετηρίες Μνήμης» μέσα στο οποίο αποτυπώνονται διάφορες μνήμες και εμπειρίες από 37 συγγραφείς, μέσα από την δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα της εικοσαετίας μεταξύ 1940 – 1960. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε από την Ένωση Αιτωλοακαρνάνων Λογοτεχνών, μέσα στο οποίο καταγράφονται βιώματα και ιστορίες σε μια εικοσαετία που είχε μια κατοχή, έναν εμφύλιο πόλεμο, βασανιστήρια, φυλακίσεις και ότι άλλο μπορεί να περικλείει ένας πόλεμος.
Στην εκδήλωση αυτή παρευρέθηκαν άνθρωποι που αγαπούν την συντροφιά και τις εικόνες που μπορεί να δώσει ένα βιβλίο στον αναγνώστη, άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, άνθρωποι ανήσυχοι. Ανάμεσά τους εκπρόσωποι της πολιτικής, ο πρώην υπουργός κ. Β. Μαγγίνας, οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ κ Σ. Γιαννακά και Θ. Μωραίτης, οι πρώην βουλευτές κ.κ. Χ. Βερελής και Π. Κουρουμπλής, ο νομάρχης Αιτ/ νίας κ. Θ. Σώκος, ο Δήμαρχος Αγρινίου Π. Μοσχολιός, ο Δήμαρχος Ι.Π.Μεσολογγίου κ. Ι. Αναγνωστόπουλος και πολύς άλλος κόσμος που θέλησε να τιμήσει με την παρουσία του μια τέτοια εκδήλωση.
Οι « Αφετηρίες Μνήμης» παρουσιάστηκαν από τους καταξιωμένους και διακεκριμένους για την μεγάλη τους προσφορά στον νομό αλλά και στον σύλλογο Αιτωλοακαρνάνων λογοτεχνών, κ. Α. Κορδόση, κ. Κ. Μπάλλα και κ. Θ. Παλιούρα. Μέσα από αυτό το βιβλίο, οι συγγραφείς επιχειρούν να δώσουν μια ζωντανή εικόνα, μέσα από τα βιώματα που έχουν μείνει ανεξίτηλα στην μνήμη των 37 συγγραφέων. Το κάθε κείμενο λειτουργεί συμπληρωματικά με το άλλο και όλα μαζί καθιστούν μια σύνθεση, μια ενότητα της εποχής εκείνης στον νομό Αιτωλοακαρνανίας. Έναν νομό που τον διακατέχει μια μεγάλη πνευματική αλλά πολιτισμική κληρονομιά και που έχει «γεννήσει» με το πέρας του χρόνου μεγάλα ονόματα που διακρίθηκαν για την συγγραφική τους ικανότητα και την καλλιτεχνική τους φύση.
Την έναρξη της παρουσίασης έκανε με ομιλία της η κ. Α. Κορδόση, η οποία είναι διδάκτωρ Ν. Λογοτεχνίας του πανεπιστημίου Αθηνών, σπούδασε γαλλική Φιλολογία, ζωγραφική και διακόσμηση. Επίσης έχει γράψει μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, δοκίμια και μελέτες και αρθρογραφεί σε αθηναϊκές εφημερίδες «ΕΘΝΟΣ» και «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ».
Η κ. Κορδόση έθεσε το εξής ερώτημα στην ομιλία της: «γιατί γράφει κανείς;» Την απάντηση στο ερώτημα αυτό, προσπάθησε να δώσει λέγοντας πως υπάρχουν πολλοί λόγοι με πρωταρχικό το να εμπλουτίσει τον κόσμο.
Ο συγγραφέας γράφει για να δημιουργήσει μια άλλη πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που έχει επεξεργαστεί και διαμορφώσει θέλοντας να την περάσει στον αναγνώστη, ζωντανεύοντας μέσα από την γραφή του εικόνες και αναμνήσεις που έχει συλλέξει ή έχει βιώσει ο ίδιος.
Όπως πολύ χαρακτηριστικά ανέφερε η κ. Κορδόση η τέχνη παίρνει πρώτη ύλη από τον άνθρωπο. Μέσα από αυτόν ο καλλιτέχνης αντλεί υλικό διότι ο άνθρωπος εκφράζει τα συναισθήματά του, χαρά, λύπη, πόνο, έρωτα. Όταν ο καλλιτέχνης συλλέξει αυτό το υλικό τότε το επεξεργάζεται το περνά μέσα από την ψυχή του και το αποτυπώνει στο χαρτί προσφέροντάς το στους αναγνώστες του. Είναι στην ουσία ένα «αντίδωρο» που προσφέρει στο κόσμο, ο καλλιτέχνης.
Γράφουμε λοιπόν για να μην είμαστε μόνοι μας, υποστήριξε η κ. Κορδόση «Η τέχνη είναι ένα αντίδωρο για όλο τον κόσμο, αλλά και ένα ανοιχτό γράμμα για όλους και ο κόσμος απλώνει το χέρι και παίρνει αυτό το γράμμα». Ζει για λίγο τις καταστάσεις που περιγράφει ο δημιουργός και πολλές φορές ταυτίζεται με αυτές.
Εν συνεχεία, μίλησε η κ. Κ. Μπάλλα η οποία είναι διδάκτωρ της φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων και επιστημονική συνεργάτης του λαογραφικού μουσείου πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πρόεδρος του κέντρου έρευνας τοπικής ιστορίας και πολιτισμού Αιτωλοακαρνανίας και νομαρχιακή σύμβουλος.
Η κ.Μπάλλα, ανέφερε ότι τις δυο τελευταίες δεκαετίες έχει παρουσιαστεί το φαινόμενο που έχει χαρακτηριστεί ως έκρηξη μνήμης. Όλο και πιο πολλοί άνθρωποι έχουν προσπαθήσει να αποτυπώσουν σκηνές του παρελθόντος και να τις προσφέρουν στον κόσμο. Αυτό γίνεται διότι σύμφωνα με κάποιους μελετητές, που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο, υπάρχει μια εξασθένηση της ζωντανής μνήμης και οι άνθρωποι τείνουν να μπαίνουν στην διαδικασία να προσπαθούν να επαναφέρουν στην μνήμη τους τα γεγονότα εκείνα και να τα περάσουν στον κόσμο αλλά και στη νέα γενιά, ώστε να καταγράφεται η ιστορία.
Σύμφωνα με τα λεγόμενά της υπάρχουν δυο κοινωνικές συλλογικές μνήμες. Η μία είναι η επίσημη και η άλλη η ανεπίσημη, που έχουν κατά βάσει διαφορετικούς κοινωνικούς συντελεστές.
Η επίσημη διαμορφώνεται από τα πάντα, θεσμούς, λόγους, γιορτές μνήμης, παρελάσεις, σχολικά εγχειρίδια κ.α
Η ανεπίσημη από την άλλη μεριά, είναι η μνήμη ατόμων ή ομάδων που έχουν βιωματικές εμπειρίες και η οποία δημιουργεί θα λέγαμε έναν αντίλογο.
Η επίσημη και η ανεπίσημη συλλογική κοινωνική μνήμη, δεν είναι πάντα αντιπαραθετικές αλλά μπορούν να αλληλοδιαμορφώνονται. Ανάμεσά τους υπάρχει ένας μεγάλος χώρος φορέων που θα μπορούσαν να είναι οι λογοτέχνες, οι ιστορικοί και άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται με τη γραφή και την καταγραφή γεγονότων.
Συμπερασματικά η κ. Μπάλλα, ανέλυσε την σχέση ατομικής μνήμης και συλλογικής μνήμης, όπως δημιουργείται στο εν λόγο βιβλίο που οι ατομικές μνήμες συλλέγονται και γίνονται ένα. Μέσα από την μελέτη της ατομικής μνήμης οδηγούμαστε στην μελέτη της κοινωνίας.
Τελευταία εισήγηση, έκανε ο κ. Θ. Παλιούρας, ο οποίος είναι ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Ερευνών Βενετίας, είναι συγγραφέας, διδάκτωρ Ιστορίας και έχει σπουδαίο ανασκαφικό αρχαιολογικό έργο. Είναι επίσης, πρόεδρος της Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Στερεάς Ελλάδος.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε, ένα από τα σπουδαιότερα στοιχεία που εκφράζονται μέσα από την έκδοση του βιβλίου «Αφετηρίες Μνήμης» είναι η ενότητα του χώρου. Δηλαδή η ψυχική και πνευματική συνάντηση των 37 συγγραφέων παρ’ όλες τις διαφορετικές αφετηρίες του καθενός. Στην ουσία υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος που τους ενώνει. Τους ενώνει ο τόπος γέννησής τους, οι κακουχίες του πολέμου και τα δεινά που πέρασαν. Όλα αυτά μαζί σημαδεύουν μέσα από τα κείμενά τους την καρδιά αυτής της πολύπαθης περιοχής.
Στην πορεία της ομιλίας του ο κ. Παλιούρας έθεσε τον εξής προβληματισμό: Μπορεί να στηριχθεί κανείς σε περιγραφές που καταγράφονται μέσα από τα διηγήματα; Διότι ναι μεν μπορεί να αναφέρονται υπαρκτά μέρη όπως πλατείες, δρόμοι κ.τ.λ. δεν παύει όμως να υπάρχει η πιθανότητα ο συγγραφέας να έχει παραποιήσει τα δεδομένα του και να τα έχει μεταπλάσει βάσει των δικών του προσδοκιών και βάσει όσων θέλει να αναδείξει. Μπορεί να έχει αλλάξει ημερομηνίες, να έχει διαμορφώσει καταστάσεις και να έχει αλλοιώσει την πραγματικότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι ο συγγραφέας ναι μεν γράφει, αλλά γράφει ένα διήγημα και αφήνει σε δεύτερη μοίρα την ιστορία και επιστρατεύει την φαντασία.
Οι λόγοι γι’ αυτά είναι δυο: Πρώτον γιατί επικρατεί η τάση για διήγηση, πλοκή, ύφος, πέρα από τα γεγονότα και δεύτερον, ότι το γεγονός από στιγμιαίο γίνεται διαρκές. Η πλοκή απλώνεται και πέρα από τα γνωστά και καθιερωμένα, θέλοντας να εκφράσει συναισθήματα και όχι ιστορία.
Η εκδήλωση αυτή, κράτησε το ενδιαφέρον όλων των ακροατών αναπόσπαστο. Ας ελπίσουμε λοιπόν, τέτοιες εκδηλώσεις να γίνονται και να συμμετέχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι αλλά κυρίως νέοι, γιατί η μάθηση είναι η μεγαλύτερη τροφή του μυαλού που διευρύνει το πνεύμα και το νου και άρα την καθιστά πολύτιμη.